Osmaniye’nin Cevdetiye ilçesinde ve hakim bir tepeye yerleşmiş, kadim bir kalenin eteklerinde yer alan antik kent, yılın büyük çoğunluğunda pek az misafir ağırlar. Zaten ziyaret ettiğinizde göreceksiniz, bir çok tarihi alanımızda olduğu gibi, kenti bulmanız için ne bir tabela göreceksiniz ne de emare.
Osmaniye-Kadirli otoyolundan Cevdetiye İlçesi sapağından döndükten sonra, tek şeritli bir yoldan Karatepe Milli Parkı yolu üzerinden, şirin köy manzaraları izleyerek, Ceyhan (Antik İsmiyle:Pyramos ) nehrinin izlerinden birer birer geçecek, bir müddet sonra durağınıza geldiğinizi anlayacaksınız. Doğu Akdeniz’in sinesinde gizlenmiş bu güzide antik yerleşim yeri, Karatepe Açık Hava Müzesi ve Milli Parkı yolu üzerinde olmasa belki daha da az bilinecekti diye düşünüyorum.
Antik kentin ilk görüntüsü itiraf etmeliyim ki pekte şık olmayacak. Halen aktif olarak kullanılan, yer yer sürülmüş, bir kısmında anız yakılmış bir kısmında ise sulama devam eden tarlaların ortasında yer alıyor kentimiz. Fakat bazen keşfedilmemiş antik kentler, ziyaretinizi daha özel kılar, daha çok inceler daha çok içinize sinerek gezersiniz bence siz de bu güzel ören yerinde böyle dolaşacak ve mutlu ayrılacaksınız.
Cevdetiye – Karatepe Milli Parkı yolunun hemen yanı başında şehrin heybetli dış surlarından zamana yenik düşmüş küçük bir kısmı sizi karşılayacak. Aracınızı park edecek bir alan yok, fakat keşfedilmemişliğin sükuneti sizin burada işinize yarayacak, sadece burada… Eğer vaktinizi iyi seçerseniz, tarlalardan taze fıstık bile çekip yiyebilirsiniz:)
Antik kentin hakim noktasında, Bodrum Kalesi yer alıyor. Bu sebeple çektiğiniz her fotoğrafta derinliği iyi sağlarsanız şık bir komposizyon ortaya çıkacaktır. Bir tarafta korinth başlıklı dev sütunlar, diğer tarafta o 13. yy mimarisi Bodrum Kalesi… Tutkulu bir tarih fotoğrafçısı olarak söyleyebilirim ki, çok güzel bir antik kenti sizi bekliyor özellikle sütunlu caddeden kaleye doğru haddinden fazla kare yakaladım.
Her ne kadar sütunlu caddenin tabanı çok zarar görmese de, sütunların bir çoğu fiziken ayağa kaldırma imkanı olsa da yıkık durumdadır. Kazı başkanı Turgut Hacı ZEYREK sütunlu cadde için şunları söylüyor.
“Buradaki önceliğimiz sütunlu caddenin sütunlarının korunmasıdır.Caddenin 3 yapı aşaması var. Caddeyi ayağa kaldırdığımızda hangi aşamanın ortaya çıkarılacağına uzman arkadaşlar karar verecek. Şu anda görülen ortaçağ tabanı. 3 metre aşağısında 5. yüzyıl aşaması var. Bunun 7-8 metre altında Roma dönemi var. Yaptığımız çalışmalar sütunlu caddenin üç farklı döneme ait üç farklı taban döşemesine sahip olduğunu kanıtlıyor”
Kastabala Ören Yeri Kazı Başkanı Dr.Turgut Hacı Zeyrek
Kastabala Antik Kentinin, geneline baktığınızda en sağlam ve ayakta kalan yapısı, sütunlu caddedir. Bu alan kente girmeden uzaktan görülebilecek yüksekliktedir. Sütunlar diğer antik kentlerde gördüğünüz sütunlardan bir kaç kat daha büyüktür. Bu cadde üzerine kalenin üzerinde bulunduğu kayalığın yanından geçtikten sonra, asıl iskan bölgesini oluşturan ve doğu-batı yönünde uzanan vadiye inebilirsiniz.
Şehre giriş kapısının, batıdaki sütunlu caddenin girişinde yer aldığı düşünülmektedir, bunun dışında şehri çevreleyen tepelerin sınırlarında sur olduğu düşünülmektedir. Kent merkezinin ortasındaki sütunlu cadde batıdan doğuya arazinin eğimine uygun olarak yükselerek üzerinde birkaç tonozun görüldüğü bir yapı kalıntısının bulunduğu bölgenin kuzeyinden geçerek Propylon (Anıtsal giriş kapısı) olduğu sanılan bir anıtsal kapıya ulaşmaktadır. Bu kapı kalıntılarının güneybatısında bulunan ve büyük bir yapıya ait olan mermer mimari parçalar bu tonozların büyük bir yapının altyapısı olduğu izlenimini vermektedir. Halen yapının büyük bir kısım toprak altında bulunur.
Propylon’dan geçtikten sonra biraz daha ilerlediğinizde doğuya doğru sütunlu cadde bir terasa ulaşmaktadır. Terasın üzerinde yazıtlar incelendikten sonra bazı araştırmacılar kentin ana tanrıçası Artemis Perasia tapınağının burada aranması gerektiğini önermiştir
Bu terasın hemen altında doğu-batı yönünde kentin Stadionu (stadyum) uzanmaktadır. Bu Stadio’nun doğu ucu bir istinat duvarı ile sınırlanmakta olup batı ucunda kentin tiyatrosu bulunmaktadır. Tiyatronun güneyinde hamam kalıntıları göreceksiniz, en çok beğendiğim alanlardan birisi burasıydı. Stadyum, tiyatro ve hamamın birbirlerine çok yakın bulunduğu bu alan kentin şehir merkezini oluşturduğu düşünülmekteydi…
Tiyatro (wowturkey) Kilise (wowturkey)
Kenti gezerken, çok sayıda mezar yapıları ve kaya mezarları göreceksiniz, yer yer bütün antik kentlerde karşılaştığınız yer altı su taşıma sistemine ait pişmiş topraktan yapılan borular gördüğünüzde şaşırmayın, şehrin su ihtiyacı Ceyhan nehrinin doğu yakasında bulunan Düziçi ilçesine bağlı Karagedik köyü civarındaki kaynaktan açık kaynaklarla getirilen suyun Nergis mahallesi civarında Ceyhan nehri üzerine inşa edilmiş bulunan su kemerleri üzerinde basınçlı su nakline yarayan taştan kapalı borular içinde Ceyhan nehri vadisinden taşınarak kente getirilmesiyle karşılanıyordu.
“2009 yılında bir tapınak bulduk. Tiyatro, hamam, dini yapılarının olması buranın merkez olduğunu kanıtlayan belge niteliği taşımaktadır. Ele geçen yazıtlar heykel kaidelerine ait. Gelişkin bir alt yapı var. Hem kirli, hem de temiz su sistemi var. Bunu cadde sütunlarını incelerken tespit ettik.”
Kastabala Ören Yeri Kazı Başkanı Dr.Turgut Hacı Zeyrek
Ayrıca kentte iki kilise (M.S. 6. yy.) dikkati çekmektedir. Bunlardan kuzeydeki sütunlu caddenin hemen yanında inşa edilmiş olup, yapımında Roma imparatorluk devri yapılarından sökülen mimari parçalar kullanılmıştır. Her iki kiliseyi de ayrıntılı olarak inceleyen O. Feld bunları 6. yy.ın ilk yarısına tarihler. Kiliselerde erken Bizans devrinde Suriyede yapılmış olan kiliselerin mimari özellikleri görüldüğü söylenilmektedir.
Kastabalada bulunan yazıtlar ve sikkeler kentte Artemis Perasianın yanı sıra, Asklepios ve Hygieia, Helios, Theos Pyretos gibi tanrıçaların da tapınım gördükleri belgelemektedir. Ayrıca ölmüş ve hayatta olan imparatorlar için diktirilmiş olan yazıtlı yuvarlak sunaklar Kastabalada Roma imparator kültünün varlığını belgelemektedir. Kastabalada bulunan yazıtlarda imparatorlar Caracalla, III. Gordiannın yanı sıra Marcus Aureliusun karısı Faustinada Nea Hera olarak onurlandırılmaktadır.
Antik kenti gezmeye geldiğinizde yanınızda müze kart getirir misiniz bilmiyorum, zira kiosk veya görevli yok:) Tabi ki tedbirli olmakta fayda var. Yürüyüş mesafeniz biraz geniş, kaleyi de sayarsak biraz rahat giyinmenizde ve yanınızda su getirmenizde fayda var. Kalenin kente bakan manzarası çok güzel, özellikle sütunlu cadde gerçekten seyir zevki veriyor. Kesinlikle gezilmeli diyorum.
Antik kentin belgeselini izlemeyi unutmayın.
Kaynak:
- http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=55498
- https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/osmaniye/gezilecekyer/bodrumkale-kastabala-sehri
- https://www.osmaniyetso.org.tr/kastabala-antik-kenti/2